Viêm quanh khớp vai không chỉ là bệnh của người lớn tuổi mà ngày càng xuất hiện ở cả người trẻ, nhất là những ai làm việc văn phòng, vận động sai tư thế hoặc thường xuyên mang vác nặng. Trong thực hành lâm sàng, tôi từng gặp rất nhiều bệnh nhân đến khi không thể giơ tay lên chải đầu hay mặc áo mới đi khám, lúc đó khớp vai đã viêm dính khá nặng. Điều đáng nói là phần lớn trường hợp có thể phát hiện và kiểm soát sớm, nếu người bệnh hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng đúng cách chữa trị.
1. Hiểu đúng về viêm quanh khớp vai
Viêm quanh khớp vai là tình trạng viêm tại các mô mềm bao quanh khớp – gồm gân, cơ, dây chằng và bao khớp – chứ không phải viêm xương hay sụn như nhiều người lầm tưởng. Căn bệnh này khiến khớp vai đau âm ỉ, tê cứng, hạn chế vận động, nhất là khi giơ tay lên cao hoặc xoay vai ra sau.
Trong kinh nghiệm của tôi, người mắc bệnh thường thuộc ba nhóm chính. Một là nhóm người lao động nặng – hay khuân vác, lái xe đường dài, thợ cơ khí – khiến gân cơ quanh vai bị vi chấn thương lặp lại. Hai là nhóm dân văn phòng, ít vận động, ngồi sai tư thế lâu ngày làm cơ vai – cổ – gáy co cứng. Cuối cùng là người cao tuổi, do thoái hóa mô mềm và tuần hoàn kém nên dễ viêm đau.
Y học hiện đại phân chia viêm quanh khớp vai thành bốn thể: thể thông thường, thể đau vai cấp, thể giả liệt và thể đông cứng khớp vai. Mỗi thể lại có đặc điểm riêng, nhưng điểm chung là gây đau, hạn chế vận động và nếu không điều trị sớm có thể dẫn đến teo cơ, dính khớp.
2. Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh
Từ góc nhìn Tây y, nguyên nhân chủ yếu nằm ở tổn thương phần mềm quanh khớp. Khi cơ gân bị viêm, các túi dịch quanh khớp tăng tiết, gây phù nề và chèn ép dây thần kinh, dẫn đến đau nhức và co cứng. Những yếu tố nguy cơ thường gặp gồm tuổi tác, chấn thương, vận động quá sức, hoặc mắc các bệnh nền như tiểu đường, thoái hóa đốt sống cổ.
Còn theo Đông y, viêm quanh khớp vai thuộc phạm trù “kiên tý” – tức đau nhức vùng vai do phong hàn thấp xâm nhập, khiến khí huyết tắc nghẽn không thông. Khi chính khí suy yếu, tà khí dễ xâm nhập, lâu ngày thành đau cố định, khớp cứng và tê bì. Người bệnh thường mô tả cảm giác “đau ê buốt khi trời lạnh, nặng mỏi khi ẩm ướt” – đó là đặc trưng của phong thấp.
Như vậy, dù nhìn từ góc độ nào, bản chất của bệnh vẫn là sự ứ trệ lưu thông khí huyết và tổn thương phần mềm quanh khớp. Cách chữa hiệu quả phải vừa khắc phục nguyên nhân cơ học, vừa cải thiện tuần hoàn và nuôi dưỡng gân cơ.
3. Triệu chứng nhận biết sớm
Biểu hiện điển hình nhất là đau nhức vùng vai – có thể âm ỉ hoặc dữ dội, đau tăng khi cử động và giảm khi nghỉ ngơi. Ở giai đoạn sớm, người bệnh chỉ thấy mỏi nhẹ, khó nâng tay quá đầu. Nhưng khi bệnh tiến triển, cơn đau có thể lan xuống cánh tay, thậm chí khiến người bệnh không thể giơ tay hoặc mặc áo.
Trong thực hành của tôi, có bệnh nhân chia sẻ: “Ban đầu chỉ hơi mỏi vai khi lái xe đường dài, sau đó buổi tối đau đến mức không nằm nghiêng được”. Đây là dấu hiệu sớm của giai đoạn “đóng băng” – bao khớp viêm dính, gây cứng khớp. Nếu bỏ qua giai đoạn này, phục hồi sau đó sẽ khó hơn rất nhiều.
Ngoài đau, còn có hiện tượng co cứng cơ quanh vai, teo cơ delta, hoặc tiếng lạo xạo khi vận động. Những dấu hiệu này cần được thăm khám sớm để xác định thể bệnh và hướng điều trị thích hợp.
4. Cách chữa viêm quanh khớp vai bằng Tây y
Y học hiện đại có nhiều lựa chọn điều trị, tùy mức độ tổn thương.
Ở giai đoạn nhẹ, bác sĩ thường chỉ định thuốc giảm đau, chống viêm không steroid (NSAID) để xoa dịu cơn đau. Với trường hợp viêm nặng hoặc đau cấp, có thể tiêm corticoid tại chỗ – thường một liều duy nhất, giúp giảm viêm nhanh trong vài ngày. Tuy nhiên, phương pháp này không nên lạm dụng vì có thể làm yếu gân cơ nếu tiêm lặp lại quá nhiều.
Khi nghi ngờ có tổn thương gân, bệnh nhân sẽ được chỉ định chụp MRI hoặc siêu âm khớp vai để xác định mức độ rách, đứt gân. Nếu gân bị đứt hoàn toàn, nhất là ở người trẻ, bác sĩ có thể khuyên phẫu thuật nối gân. Ngoài ra, những trường hợp lắng đọng canxi hoặc viêm dính bao khớp có thể được xử lý bằng nội soi khớp vai để làm sạch tinh thể canxi hoặc tách bao dính.
Sau điều trị nội khoa, người bệnh cần kết hợp vật lý trị liệu để phục hồi chức năng. Các bài tập như gập vai, xoay ngoài, duỗi vai, dang tay ngang… giúp tăng tuần hoàn, giảm co cứng và cải thiện vận động. Trong nhiều ca bệnh tôi từng theo dõi, chỉ sau 4-6 tuần tập đều đặn với hướng dẫn đúng kỹ thuật, bệnh nhân có thể giơ tay, chải tóc hoặc mặc áo dễ dàng trở lại.
5. Cách chữa viêm quanh khớp vai bằng Đông y
Đông y chú trọng khôi phục lưu thông khí huyết, giải trừ phong thấp và nuôi dưỡng gân cốt. Việc điều trị không chỉ dừng ở giảm đau mà còn điều chỉnh cơ địa để ngăn tái phát.
Các bài thuốc cổ truyền như Quyên tý thang, Tứ vật đào hồng gia vị, hay Ma hoàng quế chi thang thường được gia giảm tùy theo thể bệnh. Nếu đau do phong hàn, dùng vị Ma hoàng – Quế chi – Phòng phong giúp khu phong, tán hàn, giảm đau. Nếu khí huyết hư, thêm Đương quy – Hoàng kỳ – Đẳng sâm để bổ khí hoạt huyết, phục hồi gân cơ.
Ngày nay, nhiều bài thuốc được nghiên cứu và chuẩn hóa thành dạng viên hoặc cao lỏng, giúp người bệnh dễ sử dụng và đảm bảo độ an toàn. Một trong những sản phẩm mà tôi thường khuyên dùng là Thảo Linh Tiên của Dược Bình Đông, kết hợp các vị thuốc quý như Dây đau xương, Đỗ trọng, Kê huyết đằng, Ngưu tất, Mộc qua… có tác dụng thông kinh hoạt lạc, giảm đau nhức, hỗ trợ phục hồi vận động vai. Việc dùng sản phẩm thảo dược đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn tại khớp, đồng thời hỗ trợ làm chậm tiến trình thoái hóa gân cơ.
6. Cách chăm sóc bệnh nhân viêm quanh khớp vai
Điều trị thuốc thôi chưa đủ, người bệnh cần kết hợp chế độ sinh hoạt và luyện tập hợp lý.
Thứ nhất, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng. Người bệnh nên bổ sung thực phẩm giàu Omega-3 như cá hồi, cá trích, dầu oliu; ăn nhiều rau xanh, trái cây chứa vitamin C, D, E để chống viêm tự nhiên. Ngược lại, cần hạn chế đồ chiên rán, thịt đỏ, bánh ngọt, rượu bia và thuốc lá vì chúng làm chậm quá trình hồi phục.
Thứ hai, tập vận động sớm và đúng kỹ thuật. Nhiều người sợ đau nên bất động vai quá lâu, dẫn đến dính khớp nặng hơn. Trong giai đoạn hồi phục, có thể thực hiện các bài tập nhẹ như xoay khớp vai, gập duỗi, nâng tay trước gương hoặc dùng gậy tập hỗ trợ. Mỗi ngày luyện 30 phút, tăng dần biên độ theo hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu.
Thứ ba, duy trì lối sống điều độ: ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng, giữ ấm vai khi trời lạnh, tắm nước ấm giúp cơ bắp thư giãn. Tôi thường khuyên bệnh nhân nên kết hợp chườm nóng trước khi tập, vì khi cơ được làm ấm, khớp vận động linh hoạt hơn, giảm nguy cơ co thắt.
7. Phòng ngừa tái phát viêm quanh khớp vai
Sau khi khỏi bệnh, người bệnh không nên chủ quan. Viêm quanh khớp vai rất dễ tái phát nếu vẫn giữ thói quen sai tư thế hoặc vận động quá sức.
Hãy duy trì thói quen khởi động kỹ trước khi chơi thể thao, nhất là các môn sử dụng tay nhiều như cầu lông, tennis, bơi lội. Không nên mang vác vật nặng lệch vai hoặc làm việc ở tư thế giơ tay cao quá lâu. Nếu phải làm việc bàn giấy, hãy điều chỉnh chiều cao ghế và tư thế ngồi sao cho cột sống – vai – cổ thẳng hàng, thỉnh thoảng đứng dậy xoay khớp vai nhẹ để thư giãn.
Ngoài ra, người từng bị viêm khớp vai nên đi kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt nếu có các bệnh nền như tiểu đường, thoái hóa cột sống cổ hay rối loạn chuyển hóa.
Kết luận
Viêm quanh khớp vai không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng sống. Khi điều trị đúng, phối hợp giữa Tây y giảm viêm – giảm đau và Đông y điều hòa khí huyết – dưỡng gân cơ, bệnh có thể cải thiện nhanh và giảm nguy cơ tái phát. Điều quan trọng là người bệnh cần kiên trì, tập luyện đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh.
Trong kinh nghiệm nhiều năm hành nghề, tôi luôn tin rằng chữa viêm quanh khớp vai không chỉ là chữa một khớp đau, mà là phục hồi cả sự cân bằng trong vận động, trong lưu thông khí huyết và trong tinh thần của người bệnh. Khi cơ thể được khai thông, khí huyết được điều hòa, cơn đau cũng tự nhiên lùi xa.
Thông tin của Lương y Nguyễn Thị Thành Danh
Tác giả: Lương y Nguyễn Thị Thành Danh là một chuyên gia y học cổ truyền, đặc biệt trong lĩnh vực sức khỏe phụ nữ và phụ khoa, với hơn 30 năm kinh nghiệm. Bà hiện là cố vấn cho Dược Bình Đông. Bà có chuyên môn về các vấn đề kinh nguyệt và các vấn đề phụ khoa khác.
Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thị Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.Nguồn Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Tâm Anh Hospital
Lương Y Nguyễn Thành Danh 