Khớp gối được xem là một trong những khớp lớn nhất và phức tạp nhất trong cơ thể con người, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ vận động hàng ngày. Với cấu tạo tinh vi bao gồm nhiều thành phần phối hợp chặt chẽ, khớp gối không chỉ giúp chịu lực mà còn đảm bảo sự linh hoạt và ổn định. Bài viết này sẽ tập trung làm rõ khớp gối là gì thông qua giải phẫu cấu tạo chi tiết, đồng thời phân tích các chức năng chính của nó, dựa trên kiến thức chuyên môn từ các nguồn y khoa đáng tin cậy. Nội dung được tham vấn bởi Ông Nguyễn Thành Danh, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực xương khớp.

Giải phẫu cấu tạo của khớp gối

Khớp gối được hình thành từ sự kết nối giữa các xương chính của chi dưới, với các thành phần như sụn, dây chằng, cơ gân và bao khớp gối hỗ trợ để tạo nên một hệ thống vững chắc nhưng linh hoạt. Cụ thể, khớp gối nằm ở vị trí trung tâm, tiếp giáp và liên kết ba trục xương chính: xương đùi, xương bánh chè và xương chày (thuộc xương ống chân). Nhờ cấu tạo này, khớp gối có thể chịu tải trọng lớn từ cơ thể trong khi vẫn cho phép các chuyển động mượt mà. Dưới đây là các bộ phận chính trong cấu tạo khớp gối, mỗi phần đều đóng góp vào sự ổn định và chức năng tổng thể.

• Xương khớp gối: Các xương tạo nên khung chính của khớp, bao gồm xương đùi (phần trên với hai lồi cầu tròn), xương chày (phần dưới chịu lực chính từ thân trên), và xương bánh chè (hình tam giác phía trước, bảo vệ và tăng lực cho cơ tứ đầu đùi). Sự gắn kết giữa ba xương này đảm bảo độ linh hoạt cần thiết cho vận động.
• Sụn khớp gối: Lớp sụn đóng vai trò bảo vệ và giảm ma sát, gồm sụn khớp (lớp mô trơn bao phủ đầu xương để các bề mặt trượt dễ dàng) và sụn chêm (hai miếng sụn hình chữ C giữa xương đùi và chày, giúp phân tán lực nén và hạn chế va đập).
• Dây chằng: Các dây chằng giữ vững cấu trúc, ngăn ngừa trật khớp, bao gồm dây chằng chéo trước (ACL – kiểm soát chuyển động quay và tiến của xương chày), dây chằng chéo sau (PCL – kiểm soát chuyển động lùi), dây chằng bên trong (MCL – ổn định mặt trong), và dây chằng bên ngoài (LCL – ổn định mặt ngoài).
• Cơ bắp và gân: Hệ cơ và gân hỗ trợ chuyển động, với cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo làm chủ lực cho gập-duỗi. Gân cơ tứ đầu đùi và gân xương bánh chè truyền lực hiệu quả, giúp kiểm soát duỗi gối mà không gây trượt.
• Bao khớp: Túi mô mềm chứa dịch khớp, hoạt động như dầu bôi trơn để giảm ma sát, hấp thụ lực và nuôi dưỡng sụn, đảm bảo khớp vận hành mượt mà.

Với cấu tạo phức tạp này, khớp gối hoạt động như một bản lề sinh học, cho phép phạm vi vận động từ 0-2 độ khi duỗi thẳng đến 130-140 độ khi gập tối đa.

Cấu tạo và chức năng của đầu gối

Chức năng của khớp gối

Khớp gối không chỉ là điểm nối giữa các xương mà còn đảm nhận nhiều vai trò thiết yếu, giúp con người thực hiện các hoạt động hàng ngày một cách dễ dàng. Nhờ sự phối hợp giữa cấu tạo xương, sụn và dây chằng, khớp gối hỗ trợ chịu lực, duy trì cân bằng và giảm thiểu tổn thương từ các tác động. Các chức năng chính của khớp gối tập trung vào việc nâng đỡ và linh hoạt, góp phần vào sự ổn định tổng thể của cơ thể.

• Nâng đỡ trọng lượng cơ thể: Khớp gối chịu lực chính từ toàn bộ thân trên, đặc biệt khi đứng, đi lại, mang vác vật nặng hoặc vận động liên tục, giúp phân bổ tải trọng đều đặn xuống chi dưới.
• Duy trì sự ổn định và cân bằng: Với các dây chằng và cơ bắp xung quanh, khớp gối tạo vững chắc cần thiết để giữ thăng bằng, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột hoặc di chuyển trên địa hình không bằng phẳng.
• Giảm xóc và hấp thụ lực: Khi chạy, nhảy hoặc hạ người, khớp gối phân tán lực tác động nhờ sụn chêm và dịch khớp, hạn chế tổn thương cho xương ống chân và các khớp lân cận.
• Cho phép chuyển động gập-duỗi: Chức năng cốt lõi là gập và duỗi chân, tương tự cơ chế bản lề, với bề mặt khớp tiếp xúc nhẹ nhàng khi duỗi để tạo lực đẩy, và lăn-trượt ổn định khi gập nhờ sụn và dịch hoạt dịch.
• Hỗ trợ các hoạt động hàng ngày: Từ đứng lên, ngồi xuống đến đi bộ, chạy nhảy, khớp gối đảm bảo sự linh hoạt, giúp cơ thể thích ứng với các tư thế khác nhau mà không bị giới hạn.

Nếu thiếu sự linh hoạt từ khớp gối, mọi chuyển động dù đơn giản cũng trở nên khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Do đó, hiểu rõ cấu tạo và chức năng giúp nhận thức tầm quan trọng của việc duy trì sức khỏe khớp này.

Khi tìm hiểu về các vấn đề liên quan đến xương khớp, bạn có thể tham khảo các sản phẩm hỗ trợ từ Dược Bình Đông – thương hiệu uy tín với các thảo dược thiên nhiên kết hợp công nghệ hiện đại, như Thảo Linh Tiên, giúp chăm sóc sức khỏe khớp một cách tiện lợi.

Thông tin của Lương y Nguyễn Thành Danh

Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Bệnh viện Tâm Anh ,  Medlatec